Eski Ermeni adı Ardzgue olan Adilcevaz kasabası, Van Gölü kıyılarına yakındır ve iyi su alan bir vadinin dibindedir. Dere boyunca ilerledikten yaklaşık altı kilometre sonra vadi, sarp uçurumlu bir dağın dibinden itibaren ikiye ayrılır.

Khalkolithik Devirle birlikte başlayan ve birçok uygarlığın izlerini taşıyan Adilcevaz tarihi, 29 Ekim 1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devletine bağlı şirin ve köklü bir ilçedir.

Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde Adilcevazın iki kalesinin iç yapısı detaylarıyla anlatılıyor. Seyahatnamede Adilcevaz Sahilinde bir liman bulunduğu bunun yanı sıra küçüklü büyüklü saraylardan bahsedilirken, 1100 adet reaya evleri ve bağ evinin varlığı da kayda geçmiş.

Van Beylerbeyliğine bağlı bir sancak olak Adilcevaz Sancağı sınırları Ahlat, Tatvan, Malazgirt, Eleşkirt ve Erciş in bir bölümünü içerisine alıyormuş. Kayıtlara göre Ahlat Adilcevaz a bağlı bir nahiyeymiş.

Osmanlı döneminde Adilcevaz değirmenleri, boyahane, cecim ve kilim üretimiyle bölgenin en büyük gelir merkezlerinden biri konumundaymış. Bölgenin önemini artıran diğer bir gelir kalemi de kayıtlarda Adilcevaz’ın bir Gübre Fabrikasına da sahip olmasıdır. Yaptığımız araştırmada dilcevaz’da Potasyum Nitrat üretim tesisi bulunuyormuş, ayrıca bu tesiste barut üretimi de gerçekleştirildiği tarihi kayıtlara geçmiş.

Osmanlı tarihi kaynaklarında yapılan araştırmalarda Adilcevaz Sancağının vergiden muaf tutulduğuna rastlanılıyor. Kaynaklara göre olarak 17. yüzyıl boyunca Adilcevaz Sancağındaki Müslüman halktan baş akçesi alınmamıştır.

Osmanlı Devletinin hakimiyetine girmesinden, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna kadar ki yaklaşık 400 senelik dönem içerisinde Adilcevaz, çoğu zaman bir sancak olarak varlığını devam ettirmiştir. Taki Cumhuriyet döneminde idari yapı değişikliğine kadar.

Tarihi kaynaklarda Adilcevazın ismiyle ilgili çeşitli rivayetler bulunsada en dikkat çekicisi kayıtlara geçen Vad-il Cavz yani Cevizler Vadisidir.

Bu bölümde Adilcevazın Coğrafi Konumu ile ilgili Yrd.Doç.Dr . Ersin Güngördü nün yaptığı çalışmayı sizlerle paylaşıyoruz

2 yıl 48 gün düşman işgalinde kalan Adilcevaz 23 Mart 1918 tarihinde 2 Ordu 16. Türk Kolordusu 8. Tümeni tarafından düşman işgalinden kurtarılmıştır.